Zakaz reklamy a informacja o wykonywaniu zawodu.

W poprzednim wpisie nakreśliliśmy krótki wstęp do katalogu towarów i usług, które objęto zakazami  reklamy, w tym tej internetowej. Istnieje również inny sposób określenia tego typu zakazów. Istnieje cała grupa zawodów i profesji, które podmiotowo są wyłączone z możliwości prowadzenia reklamy swoich usług. Odnosi się to również do reklamy internetowej. Zatem, kto nie może się reklamować w Internecie? O tym poniżej.

Jednak należy odróżnić reklamę od innych form. W szczególności istotne jest tutaj pojęcie informowania o wykonywaniu zawodu. Jest to dopuszczalne i stanowi prawo każdej osoby prowadzącą działalność gospodarczą. Z czym to się wiąże i jak odróżnić informowanie od reklamy opiszemy w jednym z kolejnych wpisów.

Zawód zaufania publicznego

Grupą, która generalnie nie może się reklamować, są osoby wykonujące zawody zaufania publicznego. W polskim prawie brak jednoznacznego zdefiniowania tego pojęcia. W art. 17 Konstytucji wskazano, że w drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego. Nie sprecyzowano jednak jakie to zawody. Wskazano przy tym, że samorządy te sprawują pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.

To, co łączy zatem zawody zaufania publicznego to wymóg wysokiego poziom społecznego poważania dla ich profesji. Mają się kierować dobrem wspólnym, interesem ogółu. Ich działalność ma być nakierowana na ten cel. Zdaniem prawodawcy niekontrolowana reklama tych profesji mogłaby sprzeciwiać się temu. Jednocześnie nastąpiłoby zmniejszenie zaufania publicznego do nich. Reklama ma zwiększać przecież zyski przedsiębiorcy. Trudno pogodzić tezę, że zawsze zwiększanie zyskowności działalności będzie jednocześnie nakierowane na interes publiczny. To odróżnia zawody zaufania publicznego od innych profesji i jednocześnie stanowi uzasadnienie dla zakazu ich reklamy.

Które zawody zaufania publicznego są objęte zakazem reklamy?

Normy, zgodnie z którymi osoba wykonująca zawód zaufania publicznego nie może się reklamować nie wynikają z aktów powszechnie obowiązujących. Ich podstawami są kodeksy etyki i zasad wykonywania zawodu. Są one aktami samorządów zawodowych, o których mowa w art. 17 Konstytucji. Nie znajdziemy zatem tych norm w ustawa o radcach, ustawie o adwokaturze, czy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty.

Zakaz reklamowania adwokatów

W §  23. Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) wskazano, że adwokata obowiązuje zakaz korzystania z reklamy, jak również zakaz pozyskiwania klientów w sposób sprzeczny z godnością zawodu oraz współpracy z podmiotami pozyskującymi klientów z naruszeniem prawa lub zasad współżycia społecznego.

Adwokat może jednak informować o prowadzonej działalności poprzez:

• umieszczanie informacji na dokumentach firmowych;
• oferty w postępowaniu o charakterze przetargu lub konkursu oraz oferty złożone na wyraźne życzenie potencjalnego klienta. W ofertach tych dozwolone jest podawanie informacji o działalności zawodowej adwokata, które mogą mieć znaczenie przy ocenie tej oferty;
• zamieszczanie informacji prasowych bezpośrednio związanych z pomocą prawną według zasad opracowanych przez Naczelną Radę Adwokacką, a zawierających dane wymienione w ust. 3 lit. od „a” do „i” niniejszego paragrafu;
• zamieszczanie wpisów w książkach adresowych i telefonicznych;
• przesyłanie informacji za pomocą elektronicznych środków komunikacji na wyraźne życzenie potencjalnego klienta;
• umieszczanie informacji na stronach internetowych oraz umieszczanie danych o tej stronie w katalogach i wyszukiwarkach;
• stosowne oznaczanie siedziby kancelarii;
• wydawanie broszur lub informatorów.

Zakaz reklamowania radców prawnych

Zupełnie inną redakcję zakazu przyjął Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Zgodnie z jego art. 31 ust. 1 „Informowanie o wykonywaniu zawodu jest prawem radcy prawnego.” W Kodeksie brak pojęcia reklamy, jednak można uznać, że jest ona tożsama z przekroczeniem zasad o dozwolonym informowaniu o wykonywaniu zawodu. W obecnym brzmieniu (który zmieni się od 1 styczni 2023 r.) Kodeks etyki bowiem zabrania radcom informowania o wykonywaniu zawodu, które jest:

• niezgodne z rzeczywistością lub wprowadzające w błąd;
• naruszające tajemnicę zawodową;
• ograniczające klientowi swobodę wyboru, polegające na powoływaniu się na osobiste wpływy lub znajomości, wykorzystywaniu łatwowierności lub przymusowego położenia, nadużyciu zaufania, wywieraniu presji, udzielaniu nierzetelnych obietnic lub gwarancji;
• narzucające się, w szczególności poprzez naruszenie sfery prywatności;
• zawierające bezpośrednie porównywanie jakości czynności zawodowych z czynnościami innych, możliwych do identyfikacji osób;
• zawierające wykaz klientów lub dane umożliwiające ich identyfikację;

Zakaz reklamowania doradców podatkowych

Jeszcze liberalniejsze przepisy obowiązują doradców podatkowych. Zgodnie z ich kodeksem etyki możliwe jest zarówno informowanie o wykonywaniu zawodu jak i reklamowanie. Powinno ono jednak byc prowadzone:

• obiektywne, rzetelne i wyważone,
  zgodne z normami etycznymi, dobrymi obyczajami oraz godnością zawodu,
  zgodne z obowiązującymi przepisami.

Kodeks etyki doradców podatkowych wprowadza ponadto zakaz reklamy porównawczej między doradcami podatkowymi. Ponadto, reklama nie może być zlecana osobom trzecim. Reklamowanie nie może ponadto obejmować:

• obietnic lub gwarancji skuteczności, w szczególności wywołujących nieuzasadnionego oczekiwania co do wyników pracy,
• powoływania się na osobiste relacje z organami publicznymi, ich przedstawicielami lub z podmiotami związanymi z tymi organami,
• przekazywania wykazu klientów – jeśli doradca podatkowy uprzednio nie uzyskał zgody danego klienta.

Zakaz reklamowania lekarzy i dentystów

Najbardziej rygorystyczne zasady obowiązują lekarzy i lekarzy dentystów. Zgodnie z ich kodeksem etyki przyjęto założenie, że lekarz tworzy swoją zawodową opinię jedynie w oparciu o wyniki swojej pracy. Dlatego wszelkie reklamowanie się jest zabronione. Ponadto, zgodnie z art. 63 ust. 2 Kodeksu etyki, lekarz nie powinien wyrażać zgody na używanie swego nazwiska i wizerunku dla celów komercyjnych. Następnie art. 65 określa, że „lekarzowi nie wolno narzucać swoich usług chorym lub pozyskiwać pacjentów w sposób niezgodny z zasadami etyki i deontologii lekarskiej oraz lojalności wobec kolegów”. Zakaz ten należy odczytywać łącznie z normą wyrażoną w art. 14 ustawy o działalności leczniczej, zgodnie z którym podmiot wykonujący działalność leczniczą (a zatem i szpital, ośrodek zdrowia, czy lekarz wykonujący praktykę indywidualnie) podaje do wiadomości publicznej informacje o zakresie i rodzajach udzielanych świadczeń zdrowotnych. Treść i forma tych informacji nie mogą mieć cech reklamy.

Podsumowanie

Zawody zaufania publicznego mają szczególny charakter. Nie można przez to wykonując ich, reklamować się jak każdego innego produktu czy usługi. Byłoby to niezgodne z ideą ich wykonywania. Zasady etyki i wykonywania tych zawodów mają przyczyniać się do wzbudzania zaufania obywateli do ich przedstawicieli. Obiera się ono na tajemnicy zawodowej, zasadach lojalności i godności zawodu. Ciężko byłoby pogodzić te zasady z regułami, które obecnie rządzą reklamą, szczególnie internetową. Bez reguł ograniczających reklamowanie tych zawodów, pewnie na co drugim roku patrzyłby na nas „Texas Law Hawk” 😉

[źródło zdjęcia: flickr; CC BY 2.0]