Sprzedaż alkoholu przez Internet

W naszej praktyce, ze względu na jej specjalizację, często pojawia się szczególne pytanie od klientów. „Czy sprzedaż alkoholu przez Internet jest legalna?”  W dniu wczorajszym (8 września 2022 r.) NSA wydał dość istotny wyrok w tej sprawie. Jednak zanim o nim samym, trzeba powiedzieć kilka słów o regulacji handlu napojami alkoholowymi.

Jakie trzeba mieć zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych?

Zgodnie z obowiązującą regulacją wyróżnia się zezwolenia na detaliczną sprzedaż:

• napojów alkoholowych do 4,5% zawartości alkoholu oraz piwa,
• napojów alkoholowych powyżej 4,5% do 18% zawartości alko­holu z wyjątkiem piwa,
• powyżej 18% zawartości alkoholu.

Zezwolenia w zakresie handlu detalicznego wydawane są co do zasady:

• na sprzedaż napojów alkoho­lowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży (tzw. gastronomia)

albo

• na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży – wydawane na czas nie krótszy niż 2 lata.

Polska regulacja obrotu napojami alkoholowymi rozróżnia w rezultacie wyłącznie dwie możliwości handlu alkoholem. Są to obrót hurtowy oraz sprzedaż w danym punkcie detalicznym (na miejscu lub na wynos). Przez to brak przepisów dotyczących sprzedaży z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość uczynił tę kwestię wysoce problematyczną.

Specyfika polskiej regulacji sprzedaży alkoholu

Trzeba pamiętać o pewnej specyfice regulacji obrotu napojami alkoholowymi. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (u.w.t.) ma już 40 lat. Pochodząca jeszcze z czasów Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Nie było wtedy w Polsce nowoczesnych mechanizmów rynkowych. Nie było Internetu, czy w ogóle współczesnych form komunikacji na odległość. Prawodawca wielokrotnie nowelizował tę ustawę. Przez lata jednak, podobnie jak w innych ustawach, pominięto w ogóle istnienie Internetu. Treść aktu prawnego w ogóle do jego istnienia się nie odnosi. Wskazano wyłącznie na możliwość kontaktu telefonicznego. Jednak tylko w zakresie obrotu hurtowego. Ustawa w zakresie komunikacji elektronicznej w odniesieniu do handlu detalicznego nie była nowelizowana.

Powszechnie przyjętym celem u.w.t. jest nie samo regulowanie rynku napojów alkoholowych. Wskazuje się właśnie wymienione w tytule ustawy i w jej preambule „przeciwdziałanie alkoholizmowi”. Sądy administracyjne bardzo rygorystycznie podchodzą do tej kwestii. Wskazują wręcz, że na gruncie u.w.t. wykładnia rozszerzająca, prowolnościowa, jest niedopuszczalna.

Orzecznictwo sądów o sprzedaży alkoholu przez Internet

Sądy w swoim orzecznictwie wyciągały daleko idące wnioski z tego celu ustawy. Argumentowały, że jeżeli w ustawie nie jest przewidziana sprzedaż alkoholu przez Internet, to jej nie dozwolono. Wynikać z tego miał enumeratywny katalog zezwoleń w ustawie. A w związku z tym również zamknięty zbiór możliwości prowadzenia działalności w tym zakresie. (tak: wyrok NSA w Warszawie z 14.04.2011 r., II GSK 431/10, LEX nr 1399972, wyrok WSA we Wrocławiu z 23.10.2013 r., III SA/Wr 519/13, LEX nr 1396129).

Sądy zwracały również uwagę, że w wypadku złożenia zamówienia przez Internet wydanie rzeczy oznaczonej co do gatunku, przeniesienie własności rzeczy następuje w miejscu wskazanym w zamówieniu. Jest to zazwyczaj miejsce zamieszkania nabywcy a nie w miejscu będącym punktem sprzedaży w rozumieniu u.w.t. Na marginesie jedynie należy zwrócić uwagę, że wyrok ten wydano po skardze kasacyjnej od wyroku WSA w Gliwicach z 9.07.2014 r., III SA/Gl 232/14. Sąd zaaprobował w nim istnienie „internetowych sklepów z alkoholem”, wskazując, że: „wydaje się, że taka forma sprzedaży może wręcz przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa, gdyż eliminuje potrzebę udania się przez konsumenta do sklepu, w tym nocnego”. Pogląd ten nie znalazł szerszej akceptacji. Podjęto również próby zmiany prawa, ale nie zyskały one aprobaty Ministerstwa Zdrowia.

Trzeba pamiętać, że sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych prowadzi się w punktach sprzedaży (placówkach handlowych). Można go prowadzić tylko tam. Są to więc ściśle określone miejsca, gdzie sprzedawca może prowadzić sprzedaż bezpośrednią napojów alkoholowych.

Czy sklep stacjonarny może wykorzystać Internet do sprzedaży alkoholu?

Pewną zmianę perspektywy przyniósł wyrok WSA w Krakowie z 8.08.2018 r., III SA/Kr 493/18. Wyrok ten rozróżnił dwie sytuacje. Zdaniem Sądu, czym innym jest „klasyczny sklep internetowy”, a czym innym sprzedaż alkoholu  w ogóle z wykorzystaniem komunikacji przez Internet. Sklep internetowy to sposób wykonywania działalności z pominięciem punktu stacjonarnego. Napoje alkoholowe są sprzedawane bezpośrednio z miejsca magazynowania. Co oczywiste, jest to sprzeczne z zasadami wydawania zezwoleń na sprzedaż detaliczną alkoholu. Jest zatem zakazane.

Zdaniem sądu czym innym jest wyłącznie komunikacja sklepu z klientem przez Internet. Internet jest wyłącznie wykorzystywany przez sklep stacjonarny. Wtedy mamy do czynienia z konkretnym, określonym i objętym zezwoleniem punktem sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych. Przedstawia on zatem wyłącznie swoją ofertę w sieci Internet. Stanowi to więc, zdaniem Sądu, nie formę sprzedaży a komunikacji przedsiębiorcy z potencjalnymi klientami. Dlatego bardzo istotny w tym zakresie jest dobrze przygotowany Regulamin Strony Internetowej. Stanowi on w takim wypadku wzorzec umowny regulujący sprzedaż miedzy sklepem a klientem. Pozwala to zachować legalność sprzedaży alkoholu, nawet jeśli wykorzystujemy do komunikacji Internet. Inaczej narażamy się na sankcję cofnięcia zezwolenia na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych.

Podsumowanie

Wyżej wskazany wyrok został utrzymany w mocy przez wyrok NSA z dnia 8 września 2022 r., II GSK 2034/18 (niepublikowany, prawomocny). Sąd oddalił skargę kasacyjną urzędników, którzy chcieli cofnąć zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych sklepowi posługującemu się stroną internetową do komunikacji z klientami. Sąd uznał, że w ustawie nie uregulowano w ogóle kwestii formy zawierania umowy. Nie ma w nich też wprost zakazu prowadzenia komunikacji z klientem przez Internet. Wymóg ustawowy prowadzenia sprzedaży w określonym punkcie sprzedaży nie ma na to wpływu.

Konkludując, sprzedaż alkoholu przez Internet była i jest zakazana. Podobnie jak w wypadku foodtrucków, najważniejszy jest wymóg prowadzenia sprzedaży w określonym miejscu. Czym innym jednak jest komunikacja sklepu stacjonarnego ze swoimi klientami i forma zawarcia umowy sprzedaży. Trzeba to jednak dobrze opisać w regulaminie sprzedaży lub strony internetowej. W świetle najnowszego orzecznictwa, można wtedy wykorzystywać do tego tak telefon, jak i Internet.

[źródło zdjęcia: flickr]